تهران و سلامت، مشکلات و چالش ها

شهر تهران بعنوان پایتخت ایران که در حال حاضر حدود 9 میلیون نفر جمعیت ثابت ساکن در شهر دارد و جمعیت آن با توجه به کل ناحیه شهری به 16 میلیون نفر می رسد (تهران، 2015) بزرگترین شهر ایران، دومین شهر بزرگ آسیای غربی و سومین شهر بزرگ خاورمیانه است (همان). با توجه به این وسعت و جمعیت بالا تهران با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می کند که مشکلات ترافیکی، تردد، آلودگی صوتی و هوا، بازیافت و ... از عمده ترین آنهاست.

آلودگی هوا در بسیاری از روزهای سال در تهران در سطح هشدار و خطرناک قرار دارد، طبق گزارش سازمان جهانی سلامت نیز سطح آلودگی هوا در تهران خصوصا از نظر آلودگی با آلاینده PM10 بالاست. طبق گفته رئیس مرکز کنترل کیفیت هوای شهر تهران در سال 1393،  روزانه 8 تن ذرات معلق در نتیجه ترافیک تهران تولید می شده است (دنیای اقتصاد، 1393). آمارها نشان می‌دهد که در روزهای تشدید آلودگی هوای تهران، شمار بیماران تنفسی «تا ۶۰ درصد» افزایش می‌یابد(ترافیک و آلودگی هوای تهران، 2015). همچنین آلودگی هوا در تهران به طور متوسط موجب کاهش ۵ سال از عمر تهرانی‌ها شده‌است، همچنین آمارها از تعداد بالای مرگ و میرها بر اثر آلودگی هوا در تهران خبر می دهد(همان). میزان بالای آلودگی هوا در تهران دلایل متعددی دارد که یکی از اصلی ترین آنها میزان تردد زیاد با وسایل نقلیه شخصی در شهر است. 80 درصد آلودگی هوای تهران توسط ماشین ها تولید می شود و 20 درصد دیگر نیز بر اثر آلودگی های صنعتی بوجود می آید (تهران، 2015). طبق گزارش ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، این شهر ظرفیت حضور 700 هزار ماشین را دارد اما در حال اضر بیش از 3 میلیون ماشین در آن تردد می کند (همان). البته این آمار مربوط به سال 1393 است و در حال حاضر شرایط از این نیز وخیم تر است. به گفته رئیس پلیس ترافیک شهری پلیس راهنمایی و رانندگی، هم اکنون در تهران 3 میلیون و 500 هزار موتور سیکلت و 3 میلیون و 300 هزار اتومبیل، در حال تردد هستند (خرداد، 1394). این حجم بالای تردد علاوه بر ایجاد آلودگی هوا و آلودگی صوتی موجب خسارات انسانی نیز شده است بطوری که در شهر تهران در سال 1393، 657 نفر در تصادفات جان باخته اند (همان). علاوه بر آلودگی هوا و مشکلات ناشی از آن، خاک و آب تهران نیز شرایط نامناسبی دارد که در ارتباط با این عوامل قرار دارد.

همچنین، روزانه حدود 14 میلیون سفر درون شهری در شهر تهران صورت می پذیرد (سفرهای شهری، 1394). این تعداد سفر نیز خود مسائل زیادی را بوجود می آورد. این مسائل که هم عامل و هم معلول ترافیک است باعث اتلاف وقت شهروندان می شود بطوری که تنها در سال 1388، به گفته معاون حمل ونقل ‌وترافیک شهردار تهران روزانه 20 میلیون ساعت وقت تهرانی‌ها در ترافیک تلف شده است.

تاکنون راه حل های زیادی برای فائق آمدن بر این مشکلات ارائه شده است اما نتیجه محسوس و اثرگذاری نداشته اند. آنچه که در این راه حل ها مشهود است نادیده گرفتن یا توجه اندک به ظرفیت های فضای مجازی برای حل این مشکلات است، این در حالیست که یکی از سیاست های اتخاذ شده توسط بسیاری از کلانشهرهای جهان برای مواجهه با این مشکلات و حل نظام مند آنها، ایجاد شهر دیجیتالی (هوشمند) است (چورابی و دیگران، 2012). بسیاری از نظریه پردازان شهر هوشمند را بعنوان نماد شهر پایدار و مناسب زندگی توصیف کرده اند (همان). شهر دیجیتالی می تواند به میزان قابل توجهی از حجم ترددهایی که با هدف انجام امور شهری و ... انجام می شود بکاهد و از این طریق موجب کاهش آلودگی هوا، ترافیک و ... شود. علاوه بر این شهر دیجیتالی می تواند کیفیت زندگی شهروندان و میزان رضایت آنها از زندگی در شهر را نیز افزایش دهد.

شهر دیجیتالی، راهی برای رشد و توسعه

در گزارش این هفته نگاهی می کنیم به برخی طرح های شهرهای دیجیتالی موفق در دنیا و استراتژی های آنها.

نیویورک: تا سال 2014، سه نقشه راه (2011، 2012، 2013) برای شهر دیجیتال نیویورک ارائه شد و این شهر را به یکی از شهرهای پیشرو در این زمینه تبدیل کرده است. در این طرح ها الگوریتم های مناسبی برای درگیر کردن شهروندان و صنایع و شرکت های اقتصادی در شهر دیجیتال ارائه شده است. بعنوان مثال در این طرح، توسعه و تقویت رسانه های اجتماعی برای ارتباط با شهروندان و همچنین تقویت بخش تکنولوژی شهر برای ارتقای آموزش ها و مهارت های شهروندان مورد توجه قرار گرفته است.

5 حوزه مهم که در این طرح بدانها پرداخته شده است عبارتند از دسترسی، حکمرانی باز، مشارکت، صنعت و آموزش.

شیکاگو: طرح فنآورانه شیکاگو (2013) بدلیل ابتکارات، استراتژیهای شفاف و همچنین عملی بودنش مورد توجه است. در این طرح چشم انداز موجزی از شهر بعنوان محلی که تکنولوژی زمینه تحقق فرصت ها، شمول، مشارکت و خلاقیت را فراهم می کند ارائه شده است. در این طرح جدولی وجود دارد که نقاط قوت تکنولوژی برای شهر به همراه فرصت هایی برای مزایای عمومی و راهنمای اقدامات آینده را بطور خلاصه گرد آورده است. این طرح 28 محور اصلی را حول 5 استراتژی کلی سازماندهی کرده است: نسل بعدی زیرساخت ها؛ هر اجتماعی، اجتماع هوشمند است؛ حکمرانی کارا، اثربخش و باز، خلاقیت مدنی و رشد بخش تکنولوژی. این طرح از طریق ابتکار « مسیر عمومی دیجیتال» که درباره لوازم جانبی خیابان، پیاده رو و دیگر مسیرهای عبور و مرور است،  به سیاستگذاری شهری مرتبط می شود. این ابتکار، یک نمونه از ابتکارات باارزش طرح شیکاگو است.

لندن: طرح لندن هوشمند (2013) به دو دلیل قابل توجه است. اول اینکه در این طرح لندن بعنوان یک شهر "هوشمند" معرفی شده است. دلیل دوم نیز اتخاذ یک چهارچوب جاه طلبانه رو به جلوی مستمر است که در دل نظام حکمرانی یک محدوده جغرافیایی محدود معرفی شده و به همکاری های بعدی با دولت ملی و محلی وابسته است. این طرح چشم انداز موفقیت لندن در زیرساخت های تکنولوژی اطلاعات و اقتصاد اطلاعاتی را به هم پیوند زده است. این طرح دارای 7 استراتژی کلی است: 1) لندنی ها در حالت اصلی، 2) با دسترسی آزادانه به داده ها، 3) استعدادهای خلاقانه و تکنولوژیکی و تحقیقاتی لندن را تحت فشار قرار می دهند، 4) و بوسیله شبکه ها گرد هم می آیند، 5) تا موجب پیشرفت و رشد لندن شوند، 6) و شورای شهر را برای خدمت راسنی بهتر به شهروندان قادر می سازند و 7) در نهایت تجربه زندگی در یک لندن هوشمند تر را به همه ارائه می دهند. برای هر یک از این راهکارها، 3-5 گام عملیاتی و 2-3 مثال از پروژه های در حال اجرا نیز ارائه شده است.

سان فرانسیسکو: طرح تکنولوژی ارتباطاتی و اطلاعاتی سان فرانسیسکو (2015، 2013) بیشتر از دیگر طرح ها بر حمایت های دولتی و رسمی تکیه دارد. در این طرح بر حمایت و سرمایه گذاری مستقیم سازمان های شهری در تکنولوژی برای استفاده های عمومی تاکید شده است. در این طرح 153 ابتکار (که بزرگترین رقم در طرح های موجود است) حول 3 استراتژی گردآوری شده است: 1) حمایت، نگهداری و امن کردن زیرساخت های حیاتی، 2) افزایش کارایی و اثر بخشی و 3) ارتقای دسترسی و شفافیت. این طرح مثال بسیار خوبی از چشم انداز عملیاتی برای حمایت از و تکامل تکنولوژی که خدمات شهری را توسعه می دهد است. این طرح از دو نظر یکتاست: تاکید بر امنیت و آمادگی در برابر فجایع که هر دو سال کدهای آن باید بروز شود و همچنین وجود بودجه مشخص و توضیحات مربوط به هر برنامه که چگونگی تامین مالی آن بطور دقیق بیان شده است.

بارسلونا: بارسلونا در دهه های اخیر جایگاه خود را بعنوان یکی از شهرهای بین المللی پیشرو در زمینه هوشمند شدن تثبیت کرده است. استراتژی شهر هشمند بارسلونا در سال 2011 آغاز شد اما برخلاف طرح های دیگر، بطور مداوم بسته پروژه های آن که زیرساخت های عظیم شهر مانند سیستم برق، حمل و نقل، انرژی و آب را در بر می گیرد مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرد. تمام طرح های دیگر با تمرکز بر رشد و تقویت دولت الکترونیک و دسترسی آزادانه به اطلاعات که ارزانتر هستند از رفتن به سمت بخش زیرساخت های پر هزینه شهری خودداری کرده اند. استراژی بارسلونا از 24 پروژه که در 11 زمینه و 3 طبقه شامل ساختار(7 استراتژی)، اطلاعات (13 استراتژی) و جامعه (2 استراتژی) و 2 استراتژی درباره همکاری و موقعیت یابی بین المللی  دسته بندی شده اند تشکیل شده است.

افق شهر دیجیتالی باسلونا، طبق گفته های مدیر این پروژه یعنی جولیا لوپز-ونتورا، تبدیل شدن به شهری است که با همه دنیا هایپر لینک شده است در عین حالی که به شهروندانش اجازه می دهد اگر می خواهند در همسایگی های محلی خود به زندگی ادامه دهند.

هنگ کنگ: طرح 21 گانه دیجیتالی هنگ کنگ بعنوان یک ناحیه خودمختار، بر تقویت بخش IT بعنوان قسمتی از طرح توسعه کلی اقتصادی و سیاسی این ناحیه و همچنین استراتژی ای برای خلاقیت در شیوه حکمرانی تمرکز دارد. این طرح، 13 ابتکار را در 4 هدف استراتژیک قرار داده است: 1) ساخت یک پلتفرم مناسب برای ساکنان و صنایع، 2) تحقیق و توسعه و اطلاعات آزاد، 3) گسترش واحدهای IT به سرزمین اصلی چین و خارج و 4) یکپارچه کردن خدمات عمومی با خدمات در حال رشد دولت الکترونیک. طرح هنگ کنگ چهار تکنولوژی اصلی را حمایت می کند: محاسبه گری ابری، تحلیل کلان داده ها، اینترنت اشیاء و ارتباطات بی سیم و چند زمینه ای.

فرهنگ در فضای مجازی

گسترش تکنولوژیهای جدید ارتباطی و اطلاعاتی از دهه 70 به اینسو با پیدایش اینترنت رشد و شتابی بی نظیر بخود گرفت بگونه ای که بسیاری از اندیشمندان آن را نشانه ظهور دورانی جدید در جهان دانستند. به موازات این گسترش، تکنولوژیهای جدید هر چه بیشتر افراد را درگیر خود ساخته و روابط اجتماعی و ارتباطی در جوامع مختلف را بصورت بنیادین عوض کردند، به همین دلیل برخی مانند کستلز آن را جامعه شبکه ای نامیدند تا بتوانند دنیای جدید را توضیح دهند.

در حال حاضر نشانه عصر اطلاعات بیشتر در استفاده از اینترنت و آمار بالای افراد حاضر در آن که به فضای مجازی قدرت و تعین بی مانندی بخشیده است دیده می شود. در سال 2014 روند رشد کاربران اینترنت با شدت بسیار زیادی دنبال شد بگونه ای تعداد این افراد به بیش از 3 میلیارد نفر رسید، در واقع در حال حاضر 42 درصد از کل افراد جهان به اینترنت دسترسی دارند که نسبت به سال گذشته که این امار 35 درصد بوده است، 7 درصد افزایش داشته اند. از سوی دیگر محبوبیت رسانه های اجتماعی مانند سایت های شبکه اجتماعی، اپ های پیام رسان و ... باعث شده تا آمار کاربران این رسانه ها به بیش از 2 میلیارد نفر برسد. همچنین موبایل هوشمند در حال حاضر به یکی از اصلی ترین وسایل ارتباط به اینترنت تبدیل شده است. در سال گذشته میلادی ضریب نفوذ موبایل در جهان به بیش از 50 درصد رسید و تعداد ارتباطات موبایلی فعال از جمعیت جهان پیشی گرفت، علاوه بر این در سال گذشته اغلب افرادی که به اینترنت برای اولین بار متصل شده اند از طریق موبایل اینکار را انجام داده اند (کمپ، 2015). اعداد دیگری نیز که در این زمینه منتشر شده همین روند افزایشی را ثابت می کند و نکته جالب توجه رشدی است که این ارقام هر سال نسبت به سال گذشته پیدا می کنند.

در کشور ما نیز رشد اینترنت روند مشابهی را طی کرده است و مانند دیگر کشورها، در سالهای اخیر میزان استفاده از موبایل های هوشمند رو به فزونی گذاشته است. در حال حاضر تعداد کاربراین ایرانی 46 میلیون و 800 هزار نفر اعلام شده است (internetworldstats, 2015). این در حالیست که تعداد کاربران ایرانی در سال 2000، تنها 250 هزار نفر بوده است و طی مدت 15 سال رشدی فوق العاده را تجربه کرده است (همان).

طبق این آمار در حال حاضر ضریب نفوذ اینترنت در ایران بیش از 57 درصد است. از طرف دیگر استفاده از موبایل های هوشمند نیز برای اتصال به اینترنت و دیگر کاربردها، تبدیل به روند غالب شده است. در حالیکه در سال 1392 حدود 2 میلیون موبایل هوشمند در ایران استفاده می شد، این آمار تا پایان سال 1394 به 40 میلیون دستگاه خواهد رسید (دیجیاتو، 1394).

این گسترش تاثیرات فرهنگی ای نیز داشته و به نوعی به ایجاد و تبلور فرهنگ در فضای مجازی منتشر شده است. این فرهنگ نیر اقتضائات و ویژگی های خاص خود را دارد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم.

فرهنگ در فاضی مجازی سیال است، در حالیکه فرهنگ در فضای واقعی ثبات دارد و دارای اجزایی دایمی است که باعث می شود بین اعضای فرهنگ های مختلف بتوان به راحتی تفکیک قائل شد اما فرهنگ در فضای مجازی از سیالیت و عدم ثبات برخوردار است. از اینجا به ویژگی بعدی فرهنگ در فضای مجازی می رسیم که تغییر پذیری است. فرهنگ در فضای مجازی در عین سیالیت، از خصلت تغییر پذیری بالایی نیز برخوردار است و علاوه بر این می توان گفت هر فرهنگی در فضای مجازی در تعامل نزدیک با فرهنگ های دیگر قرار دارد و به نوعی ما با فرهنگ های چندپاره که از ترکیب و امتزاج انواع فرهنگ ها بوجود آمده اند مواجه می شویم.

به اضافه، فرهنگ در فضای مجازی زمان و مکان ندارد. زمان و مکان بطور سنتی عناصری در نظر گرفته می شوند که مرزهای فرهنگ را مشخص می سازند و فرهنگ درون آنها شکل میگیرد اما دیگر در فضای مجازی این مرزهای محدود کننده وجود ندارند بنابراین فرهنگ قدرت بازی بیشتری پیدا می کند و نمایش آن گسترده تر می شود. در مجموع می توان گفت که فرهنگ در فاضی مجازی بیشتر به همه چیز بودن خود نزدیک می شود.

گزارش نتایج محسوس بوجود آمده بر اثر استفاده از اینترنت

این گزارش در سال 2015 توسط الن هلسپر، الکساندر ون دورسن و ربکا اینون و با حمایت موسسه اینترنت آکسفورد، دانشگاه تونته و مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن انجام شده است.

این پژوهش با استفاده از دو روش کمی و کیفی انجام شده است. این گزارش تلاش می کند تا نتایج محسوس استفاده از اینترنت را در حوزه های اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و روابط فردی مشخص کند.

مصاحبه های شناختی برای این پژوهش بین نومابر 2013 تا ژانویه 2014 در انگلستان و هلند با 25 شرکت کننده انجام شده است. این مصاحبه با هدف شناسایی شاخص های اندازه گیری نتایج محسوس بوجود آمده بر اثر استفاده از اینترنت برای استفاده در روش پیمایشی انجام شده است. در روش پیمایشی نیز ابتدا یک پیش آزمون و سپس آزمون نهایی انجام شده است.

آنها در این تحقیق به این نتیجه رسیدند که درگیری در یک فعالیت مشخص آنلاین ضرورتا به نتیجه محسوس آفلاین منجر نخواهد شد. همچنین محققان اعلام کردند که کسانی که در یکی از حوزه های پیش گفته به یک نتیجه مشخص رسیده اند ضرورتا در حوزه دیگر به نتیجه نرسیده اند.

نتیجه مهم دیگر این تحقیق این است که برای اینکه درگیری در یک فعالیت آنلاین به یک خروجی مشخص منجر شود مهارتهای دیجیتال ضروری هستند. البته باید ذکر کرد که محققان بین رسیدن به یک خروجی و رضایت از آن تفکیک قائل شده اند.

آنها رابطه رسیدن به یک خروجی بین این حوزه ها با یکدیگر و همبستگی پیرسون بین آنها را در شکل زیر نشان داده اند.

دیاگرام زیر نیز رابطه رضایت در رسیدن به یک خروجی بین این حوزه ها و همبستگی آنها با یکدیگر را نشان می دهد.

در نهایت دیاگرام های زیر چهار حوزه مشخص از نتایج را به همره حوزه های زیر مجموعه آنها ارائه می کنند که در تجقیق در مورد اینترنت بسیار می تواند موثر و مفید واقع شود.

نقطه قوت این پژوهش در جامع و کامل بودن آن است. این پژوهش رابطه بین رفتار آنلان و آفلاین را نشان داده که در بسیاری از تحقیقات می تواند بکار آید. همچنین محققان در سایت مربوطه تمام اطلاعات راجع به این تحقیق را قرار داده اند که هم بعنوان یک کار آموزشی می تواند مورد استفاده قرار گرفته و هم از ابزارهای اندازه گیری آن می توان در تحقیقات دیگر استفاده کرد.