تجربه گفتگو در فضای مجازی، شباهت و تفاوت ها با دنیای واقعی

در این گزارش به تحقیقاتی می پردازم که بیشتر در پی توصیف تجربه افراد در فضای مجازی بوده اند. این تحقیقات به موضع گیری در مورد اینترنت و تکنولوژیهای جدید نمی پردازند و تلاش آنها مشخص کردن تفاوت تجربه افراد در محیط مجازی با تجارب واقعی آنها است. به این منظور محققان به مطالعه^یتفاوت نحوه شکل گیری و ادامه ارتباط در اینترنت با ارتباطات چهره به چهره پرداخته اند و در زمینه^ی دیگر به مطالعه^ی الگوهای گفتگو در فضای مجازی و خصوصیات این گفتگوها پرداخته اند. شایان ذکر است که گفتگو و بحث در محیط اینترنت خود به دو دسته^ی گفتگوهای همزمان و گفتگوهای غیر همزمان تقسیم می شود. گفتگوهای همزمان بیشتر در محیط های گپ و گفت رخ می دهد و گفتگوهای غیر همزمان بیشتر در سایت های خبری، گروه های دوستی، شبکه های اجتماعی و وبلاگ ها پدید می آید، لازم به توضیح است که منظور از گفتگوی اینترنتی در این مقاله گفتگوهایی است که بوسیله تایپ کردن و ارسال پیام ها صورت می گیرد. مسئله^ی مهم در اینجا این است که گفتگوهای همزمان و غیر همزمان با اینکه هر دو نوع در فضای مجازی بوجود می آیند اما با یکدیگر تفاوت های عمده ای دارند. مطالعات در این زمینه هم به شکل پیام ها و نظرات پرداخته است و هم به محتوای آنها.

اشنایدر و دیگران(2002) در پژوهش خود درباره^ی گروههای کانونی آنلاین برخی از تفاوت های مهم گفتگوهای دنیای مجازی با گفتگوهای چهره به چهره را ذکر کرده اند. « به عقیده^ی این محققان شرکت کنندگان در گفتگوهای آنلاین نمیتوانند هنگامی که یک نفر پیام خود را ارسال می کند مزاحم او شوند، حواس او را پرت کنند یا مانع او شوند. در یک گفتگوی آنلاین، شرکت کنندگان نظرات خود را در یک محیط پویا، به محض تایپ کردن، ارسال می کنند. بنابراین هیچکدام از آنها نمی توانند نظرات دیگر شرکت کنندگان را قطع کنند. هر یک از شرکت کنندگان نظر خود را در هر زمان که بخواهد می تواند تایپ و ارسال کند؛ بدون آنکه منتظر بماند تا دیگر شرکت کنندگان تشریح نظر خود را به اتمام برسانند. نظر این محققان این است که بدلیل این ویژگی گفتگوهای آنلاین، گروههای کانونی آنلاین شرکت کنندگان بیشتری دارند و از نظر زمانی نیز بیشتر طول می کشد(Montoya-Weiss, Massey & Clapper, 1998).

این محققان تفاوت بین گفتگوهای آنلاین و چهره به چهره را ناشی از دو مفهوم مرتبط با یکدیگر که در ادبیات تحقیق در ارتباطات کامپیوتر محور(CMC) وجود دارند و در گفتگوهای چهره به چهره و آنلاین با یکدیگر متفاوتند، می دانند. این دو مفهوم عبارتند از غنای رسانه و حضور اجتماعی. منظور از غنای رسانه توانایی رسانه^ی ارتباطی برای تامین تعاملات فوری و فرستادن بازخورد  است که به افراد اجازه می دهد تا بوسیله^ی انواع نشانه ها و استفاده از تمام حواس با یکدیگر ارتباط برقرار کنند(Daft & Lengel,1986 ). مثلا ویدئو کنفرانس از تلفن و و تلفن از ای- میل غنی تر است.

حضور اجتماعی، به این معنی است که یک رسانه تا چه درجه ای می تواند بی فاصلگیِ ارتباطات چهره به چهره را منتقل کند(Rice,1993;Short,Williams & Christie,1976;Tu,2000). مثلا رسانه^ی غنی تر مانند ویدئو کنفرانس، بیشتر حضور اجتماعی را منتقل می کند. اتاق های گپ و گفت در اینترنت از نظر غنای رسانه ای ضعیف اند؛ چرا که مباحثات در اینگونه محیط ها محدود به اطلاعاتی است که قابلیت تایپ شدن دارد. برخی از محققان اظهار می کنند که افراد کوشش می کنند در هر رسانه ای که مورد استفاده قرار می دهند حضور اجتماعی را به حداکثر برسانند و بنابراین هنگامی که به رسانه ای مانند اتاق های گپ و گفت محدود می شوند، روشهایی را طراحی می کنند تا رسانه را غنی تر کنند. مثلا آنها ممکن است از شکلک هایی که معنای مشترکی برای کاربران دارد( شکلک هایی مثل : ) برای خنده، :D برای نیشخند و ...) یا از کلمات اختصاری ( مثلا LOL برای بلند خندیدن) بعنوان جایگزین هایی برای نشانه های غیر کلامی یا همراه کلامی استفاده کنند. همچنین آنها ممکن است دستخط و تند نویسی خاص خود را بعد از آشنایی بیشتر با یکدیگر توسعه دهند(Walther,Anderson, & Park 1994). همچنین برخی از نرم افزارهای خاص طراحی شده اند تا به کاربران اجازه دهند در گفتگوهای کامپیوتر محور به شکل موثرتری عمل کنند(Warkentin & Beranek, 1999).

این محققان همچنین تعدادی از تفاوتهای قابل اندازه گیری که بین گفتگوهای آنلاین و چهره به چهره وجود دارد را ذکر کرده اند. اشنایدر و همکارانش اعتقاد دارند که شرکت کنندگان در گفتگوهای آنلاین( در مورد تحقیق آنها: در گروههای کانونی آنلاین)- در اینجا منظور ما بدیهتا گفتگوهای همزمان است- از آنجا که بدلیل عدم امکان قطع نظرات یک شخص بوسیله ارسال نظرات دیگران، در فرستادن تعداد زیادی نظر احساس راحتی و آزادی بیشتری می کنند، احتمالا تعداد نظرات بیشتری نسبت به شرکت کنندگان در گفتگوهای چهره به چهره ابراز می کنند. در حالیکه در گفتگوهای چهره به چهره شرکت کنندگان با ارسال نشانه های غیر کلامی می توانند فرآیند ابراز نظر بوسیله^ی دیگران را مختل کنند، این امکان در گفتگوهای آنلاین نیست و به همین دلیل افراد احتمالا با خیال راحتتر به ارسال نظرات خود می پردازند. والتسون و لیسیتز(2000) دریافته اند که شرکت کنندگان در گفتگوهای آنلاین تمایل بیشتری دارند تا نظراتی درباره^ی رفتارهای حساس و حیاتی رد و بدل کنند. همچنین افراد در گفتگوهای آنلاین بدلیل ضعیف بودن محیط گفتگو از نظر حضور اجتماعی، ممکن است که بحثهای بازدارنده^ی کمتری در مورد رفتار خودشان، و در واقع نشانه های کمتری مبنی بر نارضایتی شدید، از جانب دیگران نسبت به گفتگوهای چهره به چهره احساس کنند(Murphy, Durako, Muenz & Wilson,2000;Turner et al.,1998 ).

علاوه بر اینها، محققان معتقدند که شرکت کنندگان در گفتگوهای آنلاین- اغلب گفتگوهای گروهی آنلاین- نظرات کوتاهتری نسبت به شرکت کنندگان در گفتگوهای چهره به چهره ابراز می کنند. چرا که در گفتگوی آنلاین هنگامی که شرکت کننده مشغول تایپ نظر خود است نیز گفتگو ادامه دارد و بنابراین امکان دارد که شرکت کننده نظر خود را بصورت مختصر و مفید سریعا ارسال کنند تا هم در روند گفتگو موثر واقع شود و هم قبل از منحرف شدن بحث از مطلب مورد نظر او، ابراز عقیده کند. شرکت کنندگان در گفتگوی آنلاین نسبت به گفتگوهای چهره به چهره بیشتر احتمال دارد که نظراتی کوتاه مبنی بر موافقت با نظر ارسال شده بفرستند؛ چرا که در گفتگوهای آنلاین امکان تایید نظرات دیگران بوسیله^ینشانه های غیر کلامی مانند تکان دادن سر وجود ندارد. همچنین در گفتگوهای آنلاین احتمالا نظرات غیر مرتبط با بحث- مثلا صحبتهایی در مورد آب و هوا، خود شخص و غیره، که در گفتگوهای چهره به چهره رایجند- کمتر ارسال می شوند. گفتگوهای فضای مجازی نسبت به گفتگوهای صورت گرفته در محیط واقعی فرصت کمتری برای چنین مکالمات کوتاه و تفننی ای در اختیار شرکت کنندگان قرار می دهد(Kiesler, Siegel, & McGuire, 1984 ).

آخرین تفاوت قابل اندازه گیری که اشنایدر و همکارانش ذکر می کنند تفاوت در میزان مساوات در گفتگوهای آنلاین نسبت به گفتگوهای چهره به چهره است. آنها معتقدند از آنجا که در گفتگوهای آنلاین حضور اجتماعی ضعیف است، برخلاف گفتگوهای چهره به چهره که احتمالا شخصی که دارای فن بیان قویتر و تواناییهای ارتباطی بیشتر نسبت به دیگران است نظرات بیشتری ارسال می کند، افراد بطور برابرتری نظر ارسال خواهند کرد»( نقل از Schneider et al., 2002، با تلخیص و تصرف).

مشخص است که این یافته ها در مورد گفتگوهای همزمان و گروهی است که در فضای مجازی صورت می گیرد و برخی از این تفاوتها در گفتگوهای غیر همزمان و یا بین دو نفر وجود ندارد. تحقیق در گفتگوهای غیر همزمان گروهی که اغلب در قسمت نظردهی سایت ها و وبلاگ ها یا تالارهای گفتگو صورت می گیرد بیشتر بر جهت گیری ، مرتبط یا غیر بودن، میزان مودبانه بودن و چنین ویژگیهایی متمرکز است.